Nằm trên dãy Trường Sơn hùng vĩ, A Lưới là mảnh đất giàu truyền thống văn hóa lịch sử, là nơi hội tụ những nét đẹp văn hóa truyền thống của các dân tộc Pa Cô, Tà Ôi, Cơ Tu, Pa Hy qua bao đời nay. Từ lối sống, sinh hoạt của đồng bào qua nhiều thế hệ, các phong tục tập quán và văn hóa phong phú, đa dạng đã tạo cho A Lưới sự hấp dẫn và nét đặc trưng riêng, đặc biệt là những di sản văn hóa phi vật thể, trong đó có Lễ hội ADa Koonh truyền thống của người Pa Cô. 

Lễ hội ADa Koonh là Lễ hội cúng mừng lúa mới của người Pa Cô, được tổ chức 05 năm một lần hoặc sớm hơn khi làng được mùa lớn, nhằm thể hiện lòng thành kính đến các vị thần linh, lòng biết ơn đến mẹ Lúa và các loại giống cây trồng; đồng thời, cầu nguyện cho mưa thuận gió hòa, đem lại mùa màng bội thu cho năm sau. Lễ hội A Da Koonh thường được tổ chức vào dịp cuối năm, sau khi thu hoạch xong vụ mùa; mỗi làng sẽ chọn một ngày đẹp nhất trong khoảng thời gian này để tổ chức. ADa Koonh không chỉ là nghi lễ cúng tế thần linh, là ngày tết vui tươi nhộn nhịp của cộng đồng, mà còn thể hiện tình đoàn kết, tình cảm gắn bó thiêng liêng giữa con người với con người và giữa con người với thiên nhiên, là một sản phẩm văn hóa hết sức độc đáo, cần được bảo tồn, giữ gìn và phát huy.

Lễ vật để cúng là cơm trắng, xôi, bánh, gà, heo, dê và các loại giống cây trồng. Lễ hội ADa Koonh được tiến hành gồm nhiều nghi lễ: Lễ tẩy rửa, lễ chuẩn bị, lễ mời Mẹ Lúa vào nhà, lễ cúng các vị giống cây trồng, lễ cúng cho giàng xứ, lễ cúng những người đã khuất; lễ cúng các vị thần; lễ ăn cơm mới và kết thúc bằng nghi lễ tiễn khách. Trong đó, nghi lễ độc đáo và quan trọng nhất là Lễ mời Mẹ Lúa vào nhà. Bởi hình ảnh và cách gọi thân mật Mẹ Lúa không chỉ gắn với một vụ mùa bội thu mà còn ảnh hưởng đến sự nguy an của cả cộng đồng; đây là nghi lễ đầu tiên mở màn chính thức cho Lễ ADa Koonh; tất cả tập trung ở chân cầu thang kho lúa làm lễ mời thần lúa ăn các vật phẩm mà họ dâng lên; sau đó, người Pa Cô vào kho lấy nắm lúa đầu tiên mang về nhà nấu ăn, với lời cầu: “từ nay kho lúa sẽ được mở, cầu mong lúa trong kho không hao hụt,…”.

Để bảo tồn và phát huy giá trị của loại hình văn hóa phi vật thể này, trong những năm qua, ngành Văn hóa và Thể thao tỉnh Thừa Thiên Huế cùng với huyện A Lưới đã quan tâm triển khai thực hiện nhiều nội dung, hoạt động như: Tổ chức Ngày hội văn hóa truyền thống; sưu tầm, phục hồi dân ca, dân nhạc, dân vũ; đầu tư xây dựng các thiết chế văn hóa cộng đồng, khôi phục Làng văn hóa truyền thống của người Pa Cô, trong đó có nhà Moong truyền thống của dân tộc Pa Cô, đồng thời khôi phục và duy trì các lễ hội truyền thống tiêu biểu theo phong tục, tập quán của từng dân tộc…

Xác định việc phục dựng và bảo tồn nguyên bản các lễ hội truyền thống của các dân tộc có ý nghĩa quan trọng trong việc khơi dậy lòng tự hào dân tộc, đồng thời tạo điều kiện cho cộng đồng các dân tộc hiểu biết lẫn nhau, góp phần củng cố quan hệ thân thiết gắn bó giữa các dân tộc, trong năm 2019, Ủy ban nhân dân huyện A Lưới đã phối hợp Sở Văn hóa và Thể thao lập hồ sơ trình Ủy ban nhân dân tỉnh Thừa Thiên Huế đề nghị Bộ Văn hoá Thể thao và Du lịch đưa Lễ hội ADa Koonh của người Pa Cô vào danh mục di sản văn hoá phi vật thể quốc gia.

Đến ngày 20/12/2019, Bộ trưởng Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 4582/QĐ-BVHTTDL đưa Lễ hội ADa Koonh của người Pa Cô vào danh mục di sản văn hoá phi vật thể quốc gia. Đây là niềm vinh dự, tự hào của đồng bào các dân tộc thiểu số huyện A Lưới, thể hiện sự quan tâm của lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Ủy ban nhân tỉnh Thừa Thiên Huế trong việc bảo tồn và phát huy những nét văn hóa truyền thống, độc đáo của đồng bào dân tộc thiểu số huyện A Lưới nói chung và Lễ hội A Da Koonh của người Pa Cô nói riêng. Qua đây nhằm gắn trách nhiệm đối với mỗi cấp, mỗi ngành và mỗi người dân trong việc bảo vệ, giữ gìn và phát huy giá trị của di sản, khai thác và phát huy hiệu quả các giá trị của di sản.

Phát biểu tại Lễ công bố, đồng chí Nguyễn Dung, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Thừa Thiên Huế nhấn mạnh: Lễ hội ADa Koonh của người Pa Cô đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, là niềm tự hào của nhân dân tỉnh Thừa Thiên Huế nói chung và người Pa Cô huyện A Lưới nói riêng. Để tiếp tục bảo vệ và phát huy giá trị di sản này, Phó Chủ tịch Nguyễn Dung yêu cầu UBND huyện A Lưới phối hợp với các sở, ban, ngành liên quan, đặc biệt là Sở Văn hóa và Thể thao để tiếp tục xây dựng Đề án bảo vệ và phát huy các giá trị lễ hội ADa Koonh, tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân về bảo vệ di sản, xây dựng kế hoạch và giải pháp khai thác có hiệu quả, phục vụ công tác giáo dục truyền thống văn hóa, gắn kết phát triển du lịch dịch vụ làm đa dạng các loại hình di sản văn hóa và góp phần thu hút đầu tư, phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Qua đây, đồng chí cũng biểu dương Sở Văn hóa và Thể thao, UBND huyện A Lưới, cùng Phân Viện nghiên cứu Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam tại Huế và các nhà nghiên cứu, các nghệ nhân đã nỗ lực hết mình trong việc lập hồ sơ khoa học đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa Lễ hội ADa Koonh vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.