Nếu hỏi một người Huế, có lẽ câu trả lời bạn nhận được không gì khác ngoài cồn Hến. Cồn Hến - nơi có thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử có thể đã quen thuộc trong thơ ca nhưng thật tiếc lại chẳng phải là một điểm du lịch nổi danh ở xứ Huế. Cũng chính vậy, nhiều người không biết rằng những gánh cơm hến trên đường phố Huế xưa đều xuất phát từ đây.

Cồn Hến là tên gọi dân dã của một bãi đất phù sa rộng giữa sông Hương. Như một "nốt trầm xao xuyến", cồn Hến có vẻ đẹp trầm mặc với những ngôi nhà vườn xưa cũ dưới tán cây xanh rì, những ngõ nhỏ dẫn xuống bến sông nước trong vắt. Cũng thật lạ, sông Hương chảy qua đây dường như trong hơn, phù sa lắng hơn đã tặng cho cồn Hến thứ sản vật độc đáo - loài hến nhỏ nhưng ngon, ngọt tuyệt vời.

Đúng như tên gọi, tới cồn Hến, đâu đâu bạn cũng thấy hến. Bước trên bãi sông nghe lạo xạo dưới chân, bởi mặt đất đã phủ kín bởi vỏ hến từ bao nhiêu năm tháng. Dạo quanh đường làng thỉnh thoảng lại bắt gặp một quán cơm hến, chè bắp mộc mạc. Giữa buổi, người địa phương quây quần ăn xế bằng một tô cơm, bún hến, trò chuyện râm ran. Bạn không cưỡng nổi cơn thèm, phải ghé vào gọi một tô, ăn cho biết.

Cô bán hàng nhón từng thứ một cho vào tô. Đầu tiên là cơm, nhưng nhất thiết phải để nguội. Sau đó là vài muỗng nhỏ hến xào khô với hành mỡ, tóp mỡ, da heo chiên phồng, rau thơm, dọc mùng, bắp chuối thái nhỏ, giá đỗ, lạc rang, mắm tôm (hoặc mắm ruốc), ớt bột.... Cô bảo, cơm hến “chuẩn” phải có 13 vị, tượng trưng cho âm dương, ngũ hành.

Bát cơm hến hoàn chỉnh như một bản hòa tấu màu sắc, đủ các màu xanh, đỏ, trắng, vàng, xám, tím..., mà phải cay, cay mới đúng điệu. Nhà văn của xứ Huế - Hoàng Phủ Ngọc Tường đã viết: "Hương vị bát ngát suốt đời người của tô cơm hến là mùi ruốc thơm dậy lên tận óc, và vị cay đến trào nước mắt. Người máu cơm hến vẫn chưa vừa lòng với vị cay sẵn có, còn đòi thêm một trái ớt tươi để cắn kêu cái rốp! Nước mắt đầm đìa, mồ hôi ròng ròng nhỏ giọt vào tô cơm, thế mà cứ xì xụp, xuýt xoa kêu ngon, ngon!; đi xa nhớ lại thêm tới đứt sợi tóc, ở nước ngoài về bay ra Huế để ăn cho được một tô cơm hến lấy làm hả hê, thế đấy, chao ôi là Huế!".

Với món cơm hến thì nguyên liệu nào cũng nguội, chỉ có nước luộc hến ăn cùng phải nóng. Nhiều người không thích thứ nước luộc hến nhàn nhạt, đùng đục này. Nhưng đây lại là cái thần của cơm hến. Chan ngay vào bát để trộn lên hoặc nhấp từng muỗng canh ngọt ngào khi chậm rãi nhai từng miếng cơm, bạn mới thấy hết vị ngon của món ăn giản dị này.

Có nên vô tận cồn Hến để ăn một tô cơm hến chỉ chừng 7.000 - 8.000 đồng không? Ăn cơm Hến ở bãi phù sa thôn Vĩ này không hẳn chỉ là vì vị ngon độc đáo, mà còn vì cảm giác được tìm về cội nguồn của món ăn, được thu hết vẻ đẹp của sông Hương vào lòng, được nghe giọng Huế ngọt ngào kể về quê hương với lòng tự hào và nụ cười đầm ấm. Vô cồn Hến ăn cơm hến, để cảm nhận một món ăn lạ mà quen, theo một cách rất Huế.