Tháng 12/2010 tôi vào công tác ở thành phố Huế và được dự buổi gặp mặt thân tình rất trang trọng nhân kỷ niệm 80 năm ngày sinh, 30 năm ngày mất của nhà thơ Thanh Hải, do Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Thừa Thiên Huế, Chi Hội Nhà văn Việt Nam tại Huế và Hội Nhà văn Thừa Thiên Huế phối hợp tổ chức. Những bài thơ tiêu biểu của Thanh Hải qua các thời kỳ được các nghệ sĩ thể hiện, xen kẽ là những hồi ức và kỷ niệm của những bạn cùng thế hệ. Chuyện tình của Thanh Hải - Thanh Tâm cảm động hơn khi được nghe những người bạn cùng đơn vị công tác của ông bà, những người bạn cùng Thanh Hải sống và viết ở chiến trường Thừa Thiên kể lại. Đặc biệt, được nghe "Bài thơ về nỗi nhớ", bài thơ tưởng nhớ Thanh Hải của nghệ sĩ Thanh Tâm, vợ ông, tự trình bày:
"Một giọng ca Nam bình em xin trao gửi
Với tất cả tình riêng em luôn đợi anh về".
Bà Thanh Tâm đã kể lại những ngày cuối đời (1980) ông vẫn nhớ đến bút, không quên được thơ. Ông đã viết trên giường bệnh tại bệnh viện Huế bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ". Qua bài thơ này chúng ta thấy được chút tâm sự, chiêm nghiệm của một nhà thơ đã dâng trọn cuộc đời cho sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc. Nhạc sĩ Trần Hoàn vào thăm, đọc được bài thơ ấy, ông nói sẽ về phổ nhạc. Giữ đúng lời hứa với bạn, Trần Hoàn đã phổ xong sau một tuần trở lại Huế ngỡ để hát cho Thanh Hải nghe nhưng lại phải tiễn đưa bạn như một lời ru để nhà thơ an giấc ngàn thu. Tết Tân Dậu (1981) mùa xuân ấy Ca khúc “Một mùa xuân nho nhỏ” Nhạc Trần Hoàn, Thơ Thanh Hải đã được nghệ sĩ Kim Phúc ngân vang trên sóng Phát thanh, đến với thính giả trong và ngoài nước.
Thanh Hải tên thật là Phạm Bá Ngoãn, sinh ngày 4-11-1930, quê ở xã Phong Bình, huyện Phong Điền - Thừa Thiên Huế. Trong kháng chiến chống Mỹ ông làm công tác văn hoá văn nghệ thuộc Ban Tuyên huấn Khu ủy Trị Thiên. Sau năm 1975 ông là Tổng thư ký Hội Văn nghệ Bình Trị Thiên. Ông mất ngày 15/12/1980.
Thơ Thanh Hải đã đi vào văn học nhà trường từ thập kỷ 60. Hồi đó học sinh Tiểu học ở miền Bắc đã thuộc lòng các bài thơ "Mồ anh hoa nở", "Cháu nhớ Bác Hồ" của Thanh Hải. Thơ Thanh Hải bình dị như cuộc đời của ông, một người chiến sĩ kiên trung với cách mạng: “Đêm nay trên bến Ô Lâu/Cháu ngồi cháu nhớ chòm râu Bác Hồ...” là một trong những vần thơ cảm động nhất về tình cảm của thanh thiếu niên miền Nam đối với Bác Hồ. Những vần thơ đã đi vào tâm thức của nhiều thế hệ người Việt Nam. Nó tồn tại như những câu ca dao lưu truyền trong dân gian. Nhà thơ Thanh Hải từng kể lại rằng khi ông đọc bài thơ "Cháu nhớ Bác Hồ" cho Bác Hồ nghe, đến câu "Ôm hôn ảnh Bác mà ngờ Bác hôn", quá xúc động, nghẹn lời. Bác liền ôm lấy Thanh Hải, vừa hôn vừa nói: “Đây, hôm nay Bác hôn cháu thật đây!”. Đó là một kỷ niệm không bao giờ quên trong cuộc đời làm thơ của Thanh Hải.
Trở lại với ca khúc "Một mùa xuân nho nhỏ", nhạc sĩ Trần Hoàn không sử dụng hẳn một chất liệu dân ca vùng nào để tạo nên bài hát. Ta cũng chỉ cảm thấy loáng thoáng chút ví, giặm Nghệ Tĩnh ở chủ đề âm nhạc, rồi được biến hóa đi ngay: "Mọc giữa dòng sông xanh/ Một bông hoa tím biếc/ Ơi con chim chiền chiện..." Bố cục của bài hát vuông vức ở thể hai đoạn. Đoạn A, giai điệu được viết ở giọng thứ. Đoạn B, chuyển sang trưởng. Cách viết này là thông thường, không có gì đặc biệt. Nhưng ngôn ngữ âm nhạc của "Một mùa xuân nho nhỏ" thật độc đáo bởi tạo dựng được một hình tượng khiến người nghe cảm thấy bồi hồi, xao xuyến.
Đặc biệt ở đoạn B, khi giai điệu đã chuyển hẳn sang điệu trưởng, thông thường sẽ sáng, vui hẳn lên nhưng người nghe vẫn được tô đậm thêm ấn tượng ban đầu do đoạn A đem lại: "Mùa xuân, mùa xuân!/ Một mùa xuân nho nhỏ/ Lặng lẽ dâng cho đời/ Mùa xuân, mùa xuân/ Mùa xuân tôi xin hát...". Những dấu lặng đơn, được đặt sau mỗi tiếng "xuân" gây cho ta cảm giác đúng là những giọt sương long lanh rơi từ những tán lá, nhành cây... Mùa xuân là mùa hứa hẹn sự sống, sức thanh xuân, mùa sinh sôi của muôn loài. Nhưng đâu chỉ có vui, chỉ phơi phới, hớn hở... như người ta quan niệm mà thực ra còn có rất nhiều suy ngẫm cho cuộc đời cho năm mới trước những dự định tốt đẹp... Mỗi người tự nhắc mình giữa mùa xuân mới: Hãy "làm con chim hót, làm một nhành hoa, một nốt trầm xao xuyến" để "biến trong hòa ca"... Nhạc và lời hòa quyện nhau đầy thuyết phục và đắm say lòng người, tình đời.
Tôi nhớ sau khi Hội Văn nghệ Hà Nội thành lập (1966), cuối năm các hội viên rất vui được gặp gỡ các nhà văn của Miền Bắc mà còn được đón tiếp các nhà văn Miền Nam từ vùng giải phóng ra thăm Thủ Đô, trong đó có nhà thơ Thanh Hải. Tại phố Bông Nhuộm - nơi Tổng bí thư Trần Phú viết bản luận cương chính trị khi mới thành lập Đảng - Chúng tôi rất xúc động được nghe nhà thơ Thanh Hải đọc thơ: Xa nhau chỉ một mái chèo/ Mà đi trăm núi vạn đèo đến đây/ Siết tay ôm chặt lấy tay/ Nói gì, nước mắt tràn đầy đôi môi...
Nhà thơ còn kể lại chuyến đi đầy kỷ niệm: Từ chiến khu Thừa Thiên, ông cùng anh em cuốc bộ vào Tây Ninh, rồi sang Campuchia đi máy bay qua Trung Quốc, đi tàu hoả về Hà Nội! Bài thơ "Tám năm nay mới gặp nhau" của ông đã được nghệ sĩ Trần Thị Tuyết ngâm trong chương trình Tiếng thơ của Đài Tiếng nói Việt Nam chiếm được cảm tình người nghe. Mùa xuân này, tôi ngồi nghe lại ca khúc “Một mùa xuân nho nhỏ” mà nhớ hai gương mặt hiền lành, giọng nói êm nhẹ của nhà thơ và nhạc sĩ người Miền Trung được đông đảo công chúng mến yêu.