Trong phần phát biểu tổng thuật và đề dẫn hội thảo, PGS.TS. Đỗ Bang - Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam cho biết, nhằm nâng cao nhận thức về chủ quyền biển đảo và căn cứ khoa học để đấu tranh bảo vệ chủ quyền, được sự đồng ý của Ủy ban nhân dân tỉnh, Hội Khoa học Lịch sử tỉnh Thừa Thiên Huế tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Hoàng Sa và Trường Sa trong lịch sử Việt Nam”. Đây là hội thảo chuyên gia mang tính quốc gia nhằm thể hiện tiếng nói khách quan khoa học của giới Sử học, Luật học về một vấn đề được nhân dân và quốc tế quan tâm.
Theo PGS. TS. Đỗ Bang, Hoàng Sa và Trường Sa đã xuất hiện trong lịch sử Việt Nam từ lâu đời, đến thời các chúa Nguyễn, vương triều Tây Sơn và vương triều Nguyễn, hai quần đảo này hoàn toàn thuộc về chủ quyền của nhà nước quân chủ Việt Nam.
Đã có nhiều công trình nghiên cứu về Hoàng Sa và Trường Sa cũng như chủ quyền của nhà nước Việt Nam đối với vùng quần đảo này, nhưng nhìn dưới góc độ Sử học về chủ quyền biển đảo trong bối cảnh thế giới để tiếp cận bằng nhiều nguồn tài liệu liên ngành khác nhau kể từ lúc Hoàng Sa, Trường Sa thuộc về chủ quyền của nhà nước quân chủ Việt Nam cho đến nay, thì đây là công trình công bố đầu tiên.
Các tham luận tại hội thảo làm rõ thêm quá trình xác lập chủ quyền của Việt Nam tại hai quần đảo này từ thời chúa Nguyễn đến Tây Sơn và dưới triều Nguyễn. Nghiên cứu về chủ quyền Hoàng Sa và Trường Sa thời cận – hiện đại, các tác giả đưa ra nhiều minh chứng thuyết phục và quan điểm đúng đắn về chủ quyền của Việt Nam trong suốt chiều dài lịch sử từ năm 1884 đến 2021.
Ở chủ đề giải pháp đấu tranh bảo vệ chủ quyền, di sản và giáo dục truyền thống, các tham luận làm rõ hệ thống các văn bản pháp luật đối với hai quần đảo này từ sau năm 1975 đến nay; các di sản liên quan đến chủ quyền biển đảo của Việt Nam được phát hiện, lưu giữ tại Thừa Thiên Huế. Bên cạnh đó, các tác giả cũng đề xuất ngành giáo dục cần nhân rộng mô hình cột mốc Trường Sa trong trường học để giáo dục các thế hệ học sinh kế tục sự nghiệp bảo vệ chủ quyền biển đảo của ông cha.
Hội thảo cũng dành thời gian thảo luận về nguồn tư liệu cần bổ sung về chủ quyền của Việt Nam tại quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa; đánh giá thực trạng tình hình tại Biển Đông và xu hướng trong tương lai; rút ra bài học kinh nghiệm và đề xuất giải pháp đấu tranh bảo vệ chủ quyền tại hai quần đảo hiện nay.
Phát biểu tại hội thảo, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh, Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Phan Ngọc Thọ bày tỏ tin tưởng, những nội dung khoa học, sâu sắc được các học giả, nhà khoa học dày công nghiên cứu và công bố tại hội thảo sẽ góp thêm những bằng chứng lịch sử và cơ sở pháp lý quan trọng về chủ quyền biển đảo của Việt Nam; cho thấy góc nhìn thú vị về quá trình khai phá, quản lý, đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển đảo của cha ông. Đồng thời, góp phần phản bác mạnh mẽ những luận điểm sai trái lịch sử của các thế lực thù địch về chủ quyền biển đảo Việt Nam.