Tham dự hội nghị có Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Đinh Thế Huynh - Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương V (Khóa VIII), Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Thiện Nhân, Bộ trưởng Bộ VHTT&DL Hoàng Tuấn Anh, cùng nhiều đồng chí đại diện cho các Ban, Bộ, ngành Trung ương, các nhà khoa học, các văn nghệ sĩ, đại diện lãnh đạo UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, các Sở VHTT&DL trong cả nước.
Phát biểu khai mạc hội nghị, Bộ trưởng Bộ VHTT&DL Hoàng Tuấn Anh khẳng định, Nghị quyết "Về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc" là văn kiện chuyên đề, sâu sắc và toàn diện về văn hóa sau Đề cương văn hóa Việt Nam năm 1943. Nghị quyết Trung ương V (Khóa VIII) vừa có tính chiến lược lâu dài, vừa có tính cương lĩnh hành động trong việc xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam thời kỳ đổi mới để thực sự bước vào thời kỳ CNH, HĐH và hội nhập quốc tế, tạo bước ngoặt về tư duy và nhận thức văn hóa. Hội nghị lần thứ 10 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (Khóa IX) tháng 7-2004 đã khẳng định Nghị quyết Trung ương 5 (Khóa VIII) thực sự có ý nghĩa chiến lược về văn hóa của Đảng ta.
Bộ trưởng nhấn mạnh, với trách nhiệm trước Đảng, trước Nhà nước và nhân dân, được sự chỉ đạo trực tiếp của Thủ tướng Chính phủ, Ban Chỉ đạo Trung ương tổng kết Nghị quyết Trung ương V (Khóa VIII), ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã nghiêm túc chỉ đạo, hướng dẫn các đơn vị, địa phương tiến hành đánh giá, tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết và nhận thức đây là một đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng, một lần nữa khẳng định sức mạnh của văn hóa, khả năng thẩm thấu và lan tỏa trong đời sống nhân dân, gần 1 năm qua với 7 đề tài nghiên cứu cấp Bộ, 10 chuyên đề khoa học, 5 hội thảo, 2 cuộc điều tra xã hội học, 01 diễn đàn, tổ chức khảo sát, đánh giá việc thực hiện Nghị quyết tại một số địa phương, cùng với báo cáo đánh giá của các đơn vị, địa phương, Bộ VHTT&DL đã chuẩn bị tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII trên tinh thần khách quan, trung thực, nhìn thẳng vào sự thật để đánh giá.
Theo báo cáo tại hội nghị, sau khi Nghị quyết Trung ương V (Khóa VIII) “Về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” ra đời, ngành Văn hóa từ Trung ương đến cơ sở đã tổ chức quán triệt, xây dựng Chương trình hành động, tổ chức triển khai, nhiều văn bản quy phạm pháp luật, các quy chế nhằm định hướng, điều chỉnh các hoạt động văn hóa
Sau 15 năm thực hiện Nghị quyết đã đạt được nhiều thành tựu, vị trí, vai trò của văn hóa truyền thống được đề cao, tư tưởng, đạo đức, lối sống của người Việt Nam có nhiều chuyển biến tích cực; thể chế, thiết chế văn hóa được củng cố, tăng cường về số lượng, từng bước nâng cao chất lượng; vai trò của văn hóa trong phát triển kinh tế ngày càng được chú trọng; công tác tu bổ, tôn tạo, bảo tồn di sản văn hóa đạt được nhiều kết quả tốt, từ việc xây dựng các văn bản pháp quy đến việc đưa các di sản đến với thế giới; đời sống văn hóa cơ sở đã có bước phát triển mới; nhận thức về giá trị di sản văn hóa và truyền thống văn hóa được nâng cao; xã hội hoá hoạt động văn hóa được đẩy mạnh nhất là trong lĩnh vực bảo tồn di sản văn hóa, hoạt động sân khấu, văn nghệ quần chúng; giao lưu, hợp tác, hội nhập văn hóa quốc tế từng bước được mở rộng. Đội ngũ sáng tác, biểu diễn ngày càng đông, hoạt động nghệ thuật biểu diễn phong phú; đội ngũ cán bộ quản lý văn hóa ngày một trưởng thành. Phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá" có tác động to lớn đối với việc xây dựng gương người tốt việc tốt, uống nước nhớ nguồn, đền ơn đáp nghĩa, việc xóa đói giảm nghèo, xây dựng gia đình văn hóa, làng, xã, phường, khu phố văn hóa... góp phần ổn định chính trị, giữ gìn, bảo vệ trật tự, an toàn xã hội, xây dựng nếp sống văn hoá, môi trường văn hóa lành mạnh ở cơ sở.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, việc triển khai thực hiện Nghị quyết vẫn còn một số hạn chế, khuyết điểm; sự xuống cấp về đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên đang tác động đến đời sống tinh thần của xã hội, căn bệnh "vô cảm" trong xã hội xuất hiện; hệ giá trị văn hóa truyền thống bị đảo lộn, trong khi những giá trị mới tốt đẹp chưa được khẳng định, mất cân bằng giữa đời sống vật chất và đời sống tinh thần; thành tựu sáng tạo văn học, nghệ thuật chưa nổi bật...
Phát biểu tại Hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng nhấn mạnh, Nghị quyết Hội nghị Trung ương V (Khóa VIII) về "Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc", thể hiện tầm nhìn chiến lược và tư duy cách mạng của Đảng trong thời kỳ đổi mới với việc đánh giá cao vai trò, sứ mệnh cao cả của văn hóa đối với sự phát triển kinh tế - chính trị - xã hội; sự hình thành, phát triển nhân cách trí tuệ con người trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và xây dựng, phát triển văn hóa là sự nghiệp cách mạng lâu dài của toàn dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Qua 15 năm thực hiện Nghị quyết, nhận thức về vai trò, vị trí văn hóa trong Đảng, trong xã hội được nâng lên rõ rệt. Chủ trương của Đảng và tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa được lan tỏa rộng sâu rộng trong đời sống xã hội. Nguồn lực văn hoá, mà trước hết là nguồn lực con người ngày càng được phát huy, phát triển toàn diện. Quan hệ hợp tác quốc tế về văn hóa ngày càng được mở rộng và phát huy sức mạnh. Nhiệm vụ xây dựng và phát triển văn hóa Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả rất quan trọng.
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng yêu cầu cần nghiêm khắc nhìn thẳng vào sự thật, những hạn chế, thiếu sót của sự nghiệp phát triển văn hóa trong thời gian qua. Việc tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ V Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa VIII cần đặt trong bối cảnh toàn Đảng, toàn dân thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung và phát triển năm 2011).
Đồng thời kế thừa và phát huy những truyền thống văn hóa tốt đẹp của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, tiếp thu những tinh hoa văn hóa nhân loại, xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, vì lợi ích chân chính và phẩm giá của mỗi người, với trình độ tri thức, đạo đức, thể lực và thẩm mỹ ngày càng cao.
Phát triển, nâng cao chất lượng sáng tạo văn học, nghệ thuật; khẳng định và biểu dương các giá trị chân, thiện, mỹ, phê phán những cái lỗi thời, thấp kém, đấu tranh chống những biểu hiện phản văn hóa. Bảo đảm quyền được thông tin, quyền tự do sáng tạo của công dân. Khắc phục những yếu kém về văn hóa phải bắt đầu từ văn hóa, nhưng không chỉ bằng văn hóa. Các hoạt động kinh tế và chính trị, các mối quan hệ xã hội trên lĩnh vực kinh tế và chính trị thường xuyên tác động tới tâm tư, tình cảm của mỗi con người.
Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tin tưởng, từ kết quả Hội nghị lần này sẽ có những đóng góp thiết thực với những định hướng, nhiệm vụ, giải pháp mới phù hợp, sáng tạo trong điều kiện mới để tất cả mọi người cùng chung sức xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong giai đoạn mới, để Tổ quốc mãi mãi là một quốc gia văn hiến, để dân tộc ta mãi mãi là một dân tộc văn hóa, xứng đáng với tầm vóc của mình trong lịch sử và tự tin, đủ sức vững bước tiến cùng thời đại.
Với thái độ nhìn thẳng vào sự thật, khách quan, trung thực, các đại biểu tham dự hội nghị đã tập trung thảo luận, phân tích, đánh giá việc triển khai thực hiện 05 quan điểm cơ bản, 10 nhiệm vụ và 04 nhóm giải pháp mà Nghị quyết Trung ương 5 (Khóa VIII) đã đưa ra, nhằm xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.
Các ý kiến đều khẳng định đóng góp to lớn, giá trị lịch sử của Nghị quyết Trung ương 5 (Khóa VIII), nhưng cũng thẳng thắn chỉ ra những đòi hỏi mới của cuộc sống đang thay đổi đặt ra như: Làm sao nâng cao vị trí, vai trò của văn hóa, để văn hóa thực sự thấm sâu vào đời sống xã hội, trở thành hệ điều tiết sự phát triển của xã hội; tập trung xây dựng nhân cách, đạo đức, lối sống của con người trong bối cảnh toàn cầu hóa. Đẩy mạnh vai trò của gia đình, cộng đồng trong việc tu dưỡng, rèn luyện con người trở thành một nhân cách văn hóa; xây dựng và phát triển văn hóa phải là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, của mỗi gia đình, cộng đồng và toàn xã hội. Vấn đề là công tác xây dựng thể chế văn hóa sao cho tạo ra được sức mạnh tổng thể của cả dân tộc, cả hệ thống chính trị cùng chăm lo phát triển văn hóa, chăm lo phát triển con người. Ưu tiên đầu tư đào tạo nguồn nhân lực cho phát triển văn hóa, ở cả khu vực sáng tạo, nghiên cứu và quản lý văn hóa.
Xuất phát từ thực tiễn và lý luận của công tác quản lý nhà nước về văn hóa, các đại biểu cũng đã đề xuất Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư khóa XI xây dựng và ban hành một Nghị quyết mới về văn hóa, vừa kế thừa và phát huy những giá trị lịch sử của Nghị quyết Trung ương (Khóa VIII), vừa bổ sung những phương diện lý luận mới, đáp ứng những đòi hỏi của thực tiễn và xu thế của thời đại.